Het echte schandaal

Het volgende schandaal in de financiële wereld dient zich aan. Banken hebben sinds medio 2009 de sterk gedaalde marktrentes niet of slechts beperkt aan hun hypotheekklanten doorgegeven. In plaats daarvan hebben zij de marges op hun hypotheken fors verhoogd. Dit zijn dezelfde banken die zich in september 2009 plechtig hadden voorgenomen het belang van de klant weer voorop te stellen.

Onderzoek NMa

De Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa) heeft de hypotheekmarkt onderzocht en stelt dat de marge op Nederlandse hypotheken sinds medio 2009 bijzonder hoog is zowel in vergelijking met het verleden als in vergelijking met onze buurlanden Duitsland en België. NMa-voorzitter Pieter Kalbfleisch concludeert dat consumenten ‘al snel vele honderden miljoenen te veel betalen voor hun hypotheek’. En dan gaat dit onderzoek alleen over de hoogte van de hypotheekrente. Zou het onderzoek ook hebben gekeken naar de excessieve kosten die in rekening worden gebracht bij aan de hypotheek gekoppelde beleggingen en levensverzekeringen, dan zou de schade voor de consument nog hoger zijn uitgevallen.

Reactie banken snijdt geen hout

Namens de banken heeft de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) laten weten dat zij het niet eens is met de conclusies van de NMa. De banken stellen dat de marge minder is dan het lijkt omdat sinds medio 2009 ook hun kosten zijn gestegen. Volgens de banken zijn hun financieringskosten gestegen. Zij moeten meer betalen voor het aantrekken van het geld dat zij als hypotheek kunnen verstrekken. Bovendien zou het kredietrisico (de kans dat hypotheeknemers hun betalingsverplichtingen niet nakomen) zijn toegenomen.

Het eerste argument zit wel iets in maar ook als hiervoor wordt gecorrigeerd (zoals de NMa heeft gedaan) is de marge nog altijd fors hoger dan het was. Het tweede argument klopt helemaal niets van. Nederlandse hypotheken zijn bijzonder veilig. Gedwongen verkopen van woningen wegens wanbetaling op de hypotheek komen in Nederland nauwelijks voor. Ook nu niet. Sterker nog, Nederlandse woninghypotheken worden weer volop herverpakt en doorverkocht. Nederland is hier koploper. Onze herverpakte hypotheken vinden gretig aftrek. Waarom? Omdat juist Nederlandse hypotheken door investeerders als bijzonder veilig worden gezien. Kortom, de banken zeggen tegen de NMa precies het tegenovergestelde van wat zij zeggen tegen investeerders in hun hypotheken.

Het echte schandaal

De honderden miljoenen die te veel worden betaald noemt de Vereniging Eigen Huis een ‘enorme schadepost’. Dat is het ook. Maar het kan nog veel erger. Kijk maar eens naar de schadepost voor de consument bij fonds- en vermogensbeheer. Volgens De Nederlandsche Bank beleggen Nederlandse huishoudens zo’n 50 miljard euro in actief beheerde beleggingsfondsen. Volgens Morningstar gaat het eerder om 100 miljard euro. Daarnaast hebben particulieren geld in beheer bij banken en vermogensbeheerders. Hoeveel precies is niet bekend, maar deze markt is zeker 100 miljard euro groot en waarschijnlijk nog veel meer. Al met al is het redelijk te veronderstellen dat er toch wel zo’n 200 miljard euro voor Nederlandse particulieren actief wordt beheerd. Indien we veronderstellen dat de totale kosten van actief beheer zo’n 2 procent per jaar bedragen, dan betaalt de Nederlandse consument zo’n 4 miljard euro per jaar voor fonds- en vermogensbeheer.

3 miljard weggegooid geld

Nou is het niet per se erg om ergens veel geld voor te betalen. Als je er maar iets voor terug krijgt dat toegevoegde waarde heeft. Het grote probleem bij fonds- en vermogensbeheer is dat dit er meestal niet is. Vijftig jaar (wetenschappelijk) onderzoek heeft ondubbelzinnig aangetoond dat de overgrote meerderheid van de fonds- en vermogensbeheerders de index niet weet te verslaan en dus geen waarde toevoegt. De consument zou beter af zijn met een goedkoop indexfonds. Laten we zeggen dat de kosten daarvan 0,5 procent per jaar zijn. Dan zou fonds- en vermogensbeheer 1 miljard euro per jaar kosten. De consument betaalt nu dus elk jaar 3 miljard euro extra kosten voor iets waar weinig tot geen toegevoegde waarde tegenover staat. Het is grotendeels weggegooid geld. Dat is pas echt een schandaal.