Heksen en andere voorspellers

De gebeurtenissen in Japan over de afgelopen dagen illustreren hoe nutteloos het is om te proberen te voorspellen wat er op de beurs gaat gebeuren. Een zware aardbeving leidde tot een verwoestende tsunami en ernstige problemen bij een kerncentrale waarvan de uitkomst nog ongewis is. De Japanse aandelenbeurs ging hard onderuit. In de eerste paar dagen na de aardbeving ging zo’n 18 procent van de beurswaarde van het Japanse bedrijfsleven in rook op. Daarna zijn de koersen weer een beetje opgekrabbeld.

Zwarte zwanen

Was dit te voorspellen? Nee, natuurlijk niet. Net zoals andere onverwachte gebeurtenissen die grote invloed hebben gehad op de (korte termijn) koersontwikkelingen op de beurs. Denk aan 11 september 2001 toen twee vliegtuigen het World Trade Centre in New York invlogen. En de ondergang van Lehman Brothers, één van de grootste zakenbanken in de Verenigde Staten in september 2008. Het zijn voorbeelden van zogeheten ‘zwarte zwanen’. Een zwarte zwaan is een zeldzame, onverwachte gebeurtenis met verstrekkende gevolgen, die overigens zowel positief als negatief kunnen zijn.

Deze aardbeving en de gevolgen ervan voorzien was onmogelijk. Daar zal iedereen het over eens zijn. Maar nu het gebeurd is en de koersen fors gedaald zijn, is het dan mogelijk om te voorspellen wat er vanaf nu gaat gebeuren zodat een actieve belegger hierop kan inspelen? Nee, ook dit is koffiedik kijken. Niemand weet of nu een goed moment is om in te stappen of dat je beter alsnog kunt verkopen. Wat Japan te wachten staat is onduidelijk. De schade is groot, dat is evident. Maar is dit een enorme aderlating voor de Japanse economie die de winstgevendheid van het bedrijfsleven voor lange tijd ondermijnt? Of zullen de forse investeringen die nodig zijn om de getroffen regio er weer bovenop te helpen de Japanse economie en het bedrijfsleven juist een mooie impuls geven?

We weten het niet. Het hangt van allerlei zaken af. Bijvoorbeeld waar het geld voor de investering straks vandaan komt. Wordt er gekort op andere overheidsuitgaven en, zo ja, welke? Of gaan de belastingen omhoog? Of wordt er weer meer geleend? Japan heeft al een staatschuld van circa 200 procent van het bruto binnenlands product. Kan de overheid de schuld nog verder laten oplopen of gaat de rente dan toch eens een keer echt stijgen zodat de financiering van de staatsschuld ondragelijk wordt?

Yen

Voor Nederlandse beleggers is ook van belang wat de Japanse yen doet. Vlak na de aardbeving steeg de yen sterk in waarde ten opzichte van de euro en de Amerikaanse dollar. Over het waarom zijn de meningen verdeeld. Volgens de één is de waardestijging van de yen het gevolg van het feit dat Japanners geld dat zij in het buitenland hebben staan naar hun eigen land terughalen. Volgens de ander omdat professionele beleggers de zogeheten ‘carry trade’ terugdraaien. De ‘carry trade’ refereert aan het lenen van geld in yen tegen een lage rente en het weer uitzetten van dat geld in een andere valuta tegen een hoge rente. Weer anderen zeggen dat dit alles nog maar beperkt plaatsvindt en dat het vooral speculanten zijn die hierop anticiperen die de yen tot grote hoogte stuwen. Het enige dat echt duidelijk is, is dat niemand precies weet wat er gebeurt.

De yen was vorige week zo sterk in waarde gestegen dat de Japanse centrale bank besloot te interveniëren om de koers van de yen te drukken. Andere centrale banken besloten daaraan mee te werken. Voor het eerst sinds 1999 wordt er gezamenlijk ingegrepen. Meestal is van eensgezindheid geen sprake waardoor valuta-interventies weinig kans van slagen hebben. Maar deze keer dus wel. Wie had kunnen weten dat het deze keer wel zou lukken en al die andere keren niet?

Of alles wat zich nu afspeelt uiteindelijk positief of negatief uitvalt voor beleggers in Japanse aandelen is volstrekt onduidelijk. Het hangt af van beslissingen die de komende dagen, weken en maanden genomen gaan worden door allerlei overheden, centrale banken, bestuurders van bedrijven, beleggers, speculanten etc. en hoe anderen daar weer op reageren. De uitkomst hiervan is hoogst onzeker. Niemand kan dit met meer enige mate van zekerheid voorspellen.

Heksen

Ik heb al eens voorgesteld om voorspellingen voortaan te vergezellen van een disclaimer waarin staat dat de kans dat een voorspelling klopt niet beter is dan 50 procent. Onlangs kwam een Europees land met een veel beter voorstel. Roemenië wil voorspellingen die niet uitkomen bestraffen met een boete of een gevangenisstraf. Analisten, economen, strategen, bankiers en andere financiële alchemisten hoeven zich echter nog geen zorgen te maken. Roemenië heeft het alleen gemunt op heksen. Zoals de Financial Times terecht opmerkte zijn het meestal de mensen onder aan de sociale ladder die gepakt worden. Wie zijn netwerk en lobby op order heeft ontspringt de dans.