Do the right thing

Na de introductie van de euro in 1999 maakten de obligatiemarkten steeds minder onderscheid tussen de kredietwaardigheid van eurolanden. De rentes die Europese overheden betaalden kropen steeds dichter naar elkaar toe. Eind 2005 kon Griekenland voor tien jaar geld lenen tegen een rente van minder dan 3,5 procent. Nauwelijks meer dan Duitsland dat toen rond de 3 procent betaalde.

Tweedeling

Toen kwam de kredietcrisis. Alles veranderde. Maar niet meteen. In de loop van 2010 begon het pas echt door te dringen dat veel eurolanden gebukt gingen onder een enorme schuldenberg. En dat het voor sommige overheden wel eens moeilijk zou kunnen worden om aan hun betalingsverplichtingen te voldoen. Beleggers verkochten obligaties van de minder kredietwaardige landen: Griekenland, Portugal, Ierland, Italië en Spanje. Hun rentes stegen. Het geld werd geparkeerd in obligaties van financieel gezondere eurolanden zoals Duitsland en Nederland. Hun rentes daalden. De rentes weerspiegelden weer het verschil in risico. De tweedeling van Europa was een feit.

Portugal & Ierland

De stijgende rentes in de zwakkere eurolanden maakten het voor hen steeds moeilijker om hun financiën op orde te krijgen. Griekenland, Portugal en Ierland moesten aankloppen voor hulp. Dat kregen ze. De Ieren gingen vervolgens voortvarend te werk om hun overheidsfinanciën op orde te brengen en de concurrentiekracht van hun economie weer te herstellen. Onder andere door forse en pijnlijke loonsverlagingen. Portugal nam ook een aantal maatregelen maar het was weinig doortastend. Het was voor de bühne, geen oprechte hervormingsdrang. Het verschil is de financiële markten niet ontgaan. In de zomer van 2011 lag de tienjaarsrente in beide landen rond de 14 procent. In Portugal is de rente nog even hoog. In Ierland is die inmiddels gehalveerd.

Italië & Spanje

Dan Italië en Spanje. Ook in deze landen liep de rente in 2010 en 2011 steeds verder op. En er gebeurde in eerste instantie weinig. Er werden wel wat bezuinigingen doorgevoerd en enkele halfslachtige hervormingen aangekondigd (veelal na druk van buiten) maar het had allemaal niets om het lijf. De markt was niet onder de indruk. De rente bleef stijgen. In Italië tot boven de 7 procent. In Spanje tot vlak eronder. Rentestanden die volgens veel economen onhoudbaar waren.

Maar toen het water ze aan de lippen stond kwam de verandering er toch. Eind 2011 werd in Italië premier Berlusconi vervangen door de technocraat Mario Monti. En in Spanje moesten de regerende Socialisten het veld ruimen voor de Conservatieven. De nieuwe machthebbers zagen de ernst van de situatie in en beloofden beterschap - geloofwaardige bezuinigingen en hervormingen. De markten reageerden meteen. In enkele maanden is in beide landen de rente gedaald tot onder de 5 procent. Gaan zij door op het ingeslagen pad van bezuinigen en hervormen, dan redden ze het zonder hulp.

Goed beleid wordt beloond

De ontwikkelingen van de afgelopen maanden laten zien dat goed beleid wordt beloond. En dat financiële markten niet gek zijn. Ze zijn soms irrationeel en ze overdrijven zeker ook - soms zelfs voor lange periodes - maar uiteindelijk is de markt behoorlijk efficiënt en heeft de markt een belangrijke signalerende functie. De markt is er niet op uit om landen kapot te speculeren. Enkele speculanten misschien wel maar zolang die de markt maar niet naar hun hand kunnen zetten zegeviert meestal het gezonde verstand. Als landen zich houden aan gezond en verstandig financieel beleid hoeven zij de financiële markten niet te vrezen. Alleen als ze hun financiën laten ontsporen komt de markt in beweging. En dat is maar goed ook. Want de disciplinerende werking van de obligatiemarkten is een stuk effectiever dan die van politici en hun pacten.