Daniel Kahneman, de man die ons feilbare denken aantoonde

Hij wijdde zijn leven aan de manier waarop mensen beslissingen nemen. En liet zien dat de mens niet rationeel is, continu denkfouten maakt en daardoor verre van optimale beslissingen neemt. De Nederlandse titel van zijn magnum opus vatte zijn gedachtegoed goed samen: ons feilbare denken. Zijn inzichten zijn voor beleggers van onschatbare waarde.

De mens is niet rationeel
De onderzoeken van Daniel Kahneman, en later anderen, tonen aan dat wij mensen vooroordelen hebben (biases, in het jargon) en gebruikmaken van mentale shortcuts (heuristics, in het jargon). We nemen beslissingen op basis van gevoel, intuïtie en emotie omdat het makkelijker en sneller is en een stuk minder inspanning vergt, dan ergens goed over nadenken. En gemak dient de mens. Maar gevoel, intuïtie en emotie zitten ons dwars bij het nemen van verstandige beslissingen. Sta je in de supermarkt en moet je kiezen tussen een pot aardbeienjam en abrikozenjam, dan is dit niet zo erg. Maar bij belangrijke beslissingen, bijvoorbeeld over de hypotheek of beleggingen, is het wel een probleem.

Zijn advies over hoe om te gaan met deze tekortkomingen is simpel: neem beslissingen niet snel. Ga niet af op gevoel, intuïtie en emoties. Maar kijk naar de feiten. Denk goed na. Slaap er een nachtje over. En dan nog een nachtje. En dan nog een nachtje. En bespreek het met iemand die het niet met je eens is. Je neemt dan vrijwel zeker een betere beslissing dan wat je als eerste te binnen schiet.

Over beleggen
De onderzoeken van Kahneman hebben een heleboel inzichten opgeleverd die ook voor beleggers zeer waardevol zijn. Eén van de belangrijkste en bekendste lessen is dat we de pijn van een verlies veel erger vinden, ongeveer twee keer zo erg, als het plezier van een evenredig grote winst. Dit heet verliesaversie. Hierdoor sluiten we teveel verzekeringen af, sparen we teveel en beleggen we te weinig. En als we beleggen, zijn we te voorzichtig. Het is overigens ook waarom veel beleggers het niet kunnen laten om veel te vaak te kijken naar hoe hun beleggingen presteren. Iets dat je beter niet kunt doen, volgens Kahneman.

Een ander belangrijk inzicht is dat we ons eigen kunnen te hoog inschatten. Dat we veel vertrouwen hebben in wat we voor elkaar kunnen krijgen is ergens natuurlijk wel prettig en nuttig. Anders zouden er heel wat dingen zijn waar we niet eens aan zouden beginnen. Maar het zorgt ook voor problemen. Zeker bij actieve beleggers, een groep die volgens Kahneman aan chronische zelfoverschatting leidt. Zoals hij het zelf ooit formuleerde: ‘Het idee dat een individuele belegger zonder extra informatie of marktmacht de markt kan verslaan is extreem onwaarschijnlijk’. Toch barst het van de mensen die denken dat ze het wel kunnen. Hoe kan dit? Zelfoverschatting.

Zijn beleggingsadvies
Zijn visie op beleggen kunnen we met drie citaten samenvatten.

• Over voorspellen: ‘Er gebeuren zo veel onverwachte dingen dat koersen voorspellen een hachelijke zaak is.’
• Zijn beleggingsadvies: ‘Wees sceptisch, doe weinig en heb geduld’.
• Zijn beleggingsportefeuille: ‘Ik stop bijna alles in indexfondsen.’

Een beter advies voor beleggers is er niet. Doe er uw voordeel mee.