Complexe trackers

De AFM verwelkomt de opkomst van indexfondsen. Ze zijn eenvoudig en goedkoop en daarmee klantvriendelijke producten. Maar de AFM maakt zich zorgen over de innovatie rond indexfondsen, die vooral plaatsvindt bij beursgenoteerde ETF’s. Van een simpel en begrijpelijk beleggingsproduct worden steeds meer varianten gemaakt en aangeboden die alles behalve simpel en begrijpelijk zijn. En waarvan de risico’s moeilijk te doorgronden zijn. De Britse toezichthouder FSA stelde eerder al dat deze intransparante producten niet geschikt zijn voor particuliere beleggers.

Innovatie niet altijd goed

Vroeger was een indexfonds een eenvoudig product. Het fonds kocht (een representatieve mandje van) alle aandelen of obligaties die in de index zaten in dezelfde verhouding als dat ze in de index voorkomen. Zo werd de index nagebootst en volgde het indexfonds vanzelf de index. Het succes van indexfondsen trekt echter allerlei partijen aan die ook willen meeprofiteren, maar zich op een of andere manier moeten onderscheiden en er goed aan willen verdienen. Dat doen zij bijvoorbeeld met synthetische ETF’s (die beleggen in derivaten en niet de onderliggende aandelen bezitten), leveraged ETF’s (die via een hefboom harder stijgen en dalen dan de gevolgde index) en inverse ETF’s (die in waarde stijgen als de index daalt en andersom).

Complex betekent meer risico

Het grootste bezwaar tegen deze nieuwe producten is dat ze complex zijn en risico’s met zich meebrengen die moeilijk te doorgronden zijn. De AFM stelt terecht dat het voor een particuliere belegger ondoenlijk is de risico’s goed in te schatten. Hetzelfde geldt voor de meeste adviseurs. Een ander bezwaar is dat complexe ETF’s belangenconflicten met zich meebrengen. Een aanbieder van een synthetische ETF haalt de derivaten veelal bij zijn eigen bank. Aanbieders van synthetische ETF’s verdienen net zoveel aan allerlei bijkomende diensten als aan de beheervergoeding van de ETF, zo gaf Deutsche Bank vorig jaar toe. Tenslotte brengen synthetische ETF’s volgens de Financial Stability Board mogelijk ook nog eens risico’s met zich mee voor het hele financiële systeem, al moet dit verder worden onderzocht.

Alles over één kam

Wellicht nog erger is echter dat de ophef over complexe ETF’s en mogelijke toekomstige ongelukken met deze producten de goede naam van alle indexfondsen beschadigt. We lopen het risico dat een eenvoudig, transparant en goedkoop beleggingsproduct in een zwart daglicht wordt gesteld doordat allerlei partijen er dusdanig veel aan sleutelen dat producten die mijlenver af staan van wat een indexfonds eigenlijk zou moeten zijn ook als indexfonds worden aangemerkt.

Andere naam geven

Dit alles betekent niet dat synthetische en andere complexe ETF’s moeten worden verboden. Dat stelt de AFM ook niet voor. Wel vindt de AFM dat aanbieders meer moeten doen om de risico’s transparant te maken. En dat dergelijke producten niet aan particuliere beleggers moeten worden aangeboden. Of wellicht alleen via een adviseur, al heeft de AFM ook daar twijfels over.

Meer transparantie is altijd goed. Een verbod op het aanbieden van complexe ETF’s aan particuliere beleggers gaat echter te ver. Een betere oplossing is om synthetische ETF’s een andere naam te geven zodat beleggers direct kunnen vaststellen dat het hier om een ander soort product gaat met andere kenmerken. Vermogensbeheerder BlackRock heeft zoiets al voorgesteld. Dan kan de consument in één oogopslag zien dat hij een complex en ondoorzichtig product koopt met moeilijk te doorgronden risico’s dat geen recht toe recht aan indexfonds is. Dan is het onderscheid duidelijk en kan de consument, eventueel in overleg met een adviseur, zelf bepalen of hij het aandurft.