Banken opsplitsen

De ‘rogue trader’ is terug. De effectenhandelaar die zijn boekje te buiten gaat en zijn bank met een enorm verlies opzadelt. Vorige week moest de Zwitserse bank UBS melden dat de activiteiten van een handelaar een verliespost van meer dan 1,5 miljard euro heeft opgeleverd. Een paar jaar geleden moest de Franse bank Société Generale in een soortgelijk geval 5 miljard euro afschrijven. En de Engelse bank Barings ging in 1995 zelfs ten onder als gevolg van de enorme verliezen die effectenhandelaar Nick Leeson een tijd lang verborgen wist te houden. Een paar voorbeelden van grote verliezen die aan het licht zijn gekomen. Vaker blijven dit soort incidenten binnenskamers. Op de reputatieschade zit niemand te wachten.

Spilfunctie

Dat de verliezen bij de handel voor eigen rekening enorm kunnen zijn en banken zelfs over de afgrond kunnen duwen maakt duidelijk waarom de handel voor eigen rekening niet thuishoort bij een grote consumentenbank. Consumentenbanken zijn banken die zich vooral bezighouden met betalingsverkeer, sparen en kredietverstrekking. Activiteiten die van essentieel belang zijn voor het functioneren van de economie. Vanwege hun spilfunctie in de economie en het feit dat een faillissement van een grote consumentenbank ook andere banken mee de afgrond in kan trekken, moeten grote consumentenbanken door de belastingbetaler worden gered als ze in zwaar weer terechtkomen. Dit is uiteraard niet wenselijk, maar (voorlopig) helaas onontkoombaar.

Onnodige risico’s

Omdat een redding van een grote consumentenbank niet wenselijk is moet de kans dat het ooit nodig zal zijn tot een minimum worden beperkt. Dit betekent strenge eisen stellen aan de financiële degelijkheid van dergelijke banken. Maar ook eisen dat grote consumentenbanken geen onnodige risico’s nemen d.w.z. niet meer risico nemen dan strikt noodzakelijk om hun maatschappelijk onmisbare activiteiten te kunnen uitvoeren. Een activiteit als kredietverstrekking brengt al de nodige risico’s met zich mee. Risico’s die banken maar met moeite weten te beheersen. De geschiedenis leert dat faillissementen van banken als gevolg van slecht gemanagde kredietverlening al eeuwenlang regelmatig terugkerende gebeurtenissen zijn. Nog meer risico nemen is dan niet verantwoord. Zeker wanneer dat onnodige risico’s zijn die voortvloeien uit activiteiten die consumentenbanken niet hoeven te ondernemen om hun maatschappelijk noodzakelijke activiteiten te kunnen uitvoeren. Zoals bijvoorbeeld het geval is bij de handel voor eigen rekening. Daarom is het belangrijk om de maatschappelijk noodzakelijke activiteiten van banken af te scheiden van andere bancaire activiteiten die andere risico’s met zich meebrengen.

Nog meer redenen

Er zijn overigens nog een heleboel andere redenen waarom splitsing van banken een goede zaak zou zijn. Denk aan de omvang van de Nederlandse grootbanken (nog altijd vele malen groter dan ons bbp) en de problemen die dat met zich meebrengt voor de marktwerking (marktmacht) en de kosten voor de belastingbetaler als het misgaat (ze zijn niet alleen ‘too big to fail’ maar ook 'too big to save'). Denk aan de complexiteit van grote financiële conglomeraten en de problemen die dat met zich meebrengt voor het risicobeheer en toezicht (intern en extern). Denk aan de alomtegenwoordige belangenverstrengeling tussen allerlei bancaire activiteiten die niet met zogeheten Chinese Walls zijn op te lossen. Denk aan de te goedkope financiering van risicovolle zakenbanken met geld van consumentenbanken. Denk aan de grote cultuurverschillen tussen consumentenbanken en zakenbanken. Het gaat helaas te ver om hier in deze column allemaal op in te gaan.

Er moet iets gebeuren

Het toeval wil dat de schade bij UBS openbaar werd gemaakt op hetzelfde moment dat in Engeland de Independent Commission on Banking met zijn aanbevelingen kwam over de hervorming van de Britse bankensector naar aanleiding van de ervaringen van de kredietcrisis. Eén van de belangrijkste aanbevelingen van deze onafhankelijke commissie is dat banken juridisch moeten worden opgesplitst. De consumentenbank moet worden gescheiden van de zakenbank. Het valt op dat in Nederland deze discussie niet of nauwelijks wordt gevoerd. De lessen van de kredietcrisis en de toen heersende gedachte van dit nooit weer lijken we snel te zijn vergeten. In Engeland is dat anders. Het gerenommeerde Engelse weekblad The Economist stelt terecht dat ‘The case for firm measures is difficult to dispute'.